BASIN, YAYIN, AMBALAJ VE MATBAA İŞLERİNDE ÇALIŞANLARIN ERKEN EMEKLİLİK HAKKI
ERKEN EMEKLİLİK HAKKI NEDİR? KİMLER YARARLANIRBasın-İş Sendikası 1970’lerde 6 yılı aşkın bir süre verdiği hukuk mücadelesini kısmen kazandı ve çalıştıkları iş ağır ve yıpratıcı olması nedeniyle matbaalarda çalışan bir kısım işçinin çalıştıkları süre karşılığında yıpranma almasına ve daha erken yaşta emekli olmasına olanak sağlayan bir kanunun kabul edilmesini sağladı. Ancak, sendikanın tüm girişimlerine rağmen 1 Eylül 1977 tarihinde yürürlüğe giren 2098 sayılı Kanunun görüşülmesi aşamasında matbaalarda çalışan teknik personelin bir kısmı bu haktan mahrum bırakılmıştı. Daha sonra sendikanın hukuk mücadelesi devam etti. Nihayet 1.9.1987’den geçerli olmak üzere 506 sayılı Kanunun “İtibari Hizmet Süreleri” başlıklı Ek 5. maddesi değiştirildi ve “basın-yayın işkolunda çalışan tüm işçiler (bekçilik, ahçılık, hizmetli ve benzeri yardımcı işler hariç) itibari hizmetten yararlanır hale geldi. Yani,bu iş kolunda faaliyet gösteren ve basım ve yayım işi yapan matbaa, ambalaj, gazete ve benzeri işyerlerinde çalışan işçiler adlarına yatırılan ssk prim gün sayılarıyla orantılı olarak daha erken yaşta ve sürede emekli olabilmektedir. Ancak, işverenler bu hakkı işçilerine vermek konusunda istekli olmadıkları için ve işçiler de bu haklarının farkında olmadıkları için kapsamdaki bir çok işçi bu haktan yararlanamamaktadır. İşte bu nedenle Basın-İş’in ana faaliyet konularından birisini üyelerinin bu haktan yararlanması için hukuki mücadeleyi onlar adına sürdürmektir. Geride bıraktığımız süreçte Basın İş’e üye işyerlerinde çalışan işçiler bu haktan yararlanır hale gelmiştir veya yeni işyerleri için hukuki mücadelesi sürmektedir. Hukuki mücadele oldukça zorludur. Sendikaya üye olmayan işyerlerinde İşverenin haklarını almak için mahkemeye başvuran işçilerini gerektiğinde işten çıkardığı, üzerlerinde baskı kurduğu görülmüştür. Bu nedenle, daha güvenli ve rahat bir gelecek için, yıpranmanıza bağlı olarak daha erken yaşta emeklilik hakkınızı elde edebilmeniz için Basın-İş tüm matbaa ve ambalaj sanayi işçilerini sendikada kenetlenmeye çağırmaktadır.
İTİBARİ HİZMETİN BUGÜNKÜ UYGULANMA ŞEKLİYukarıdaki değerlendirmeleri yaptıktan sonra yıpranmadan (sektördeki tabiriyle basınlı çalışmadan) ne şekilde yararlanılacağı konusunu ayrıntılı olarak inceleyelim. SSK’nın 10,09,1999 tarih ve 12-99 Ek sayılı Genelgesine göre Emeklilik başvurusunda bulunanlardan, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi çalışmalarına ait primlerinden en az 3600 günlük primleri, 506 Ek Madde 5’te belirtilen ağır ve tehlikeli işler kapsamında yani itibari hizmet veya bizim sektördeki deyişle basınlı yatanlar, sigortalılık sürelerine, hak kazandıkları yıpranmayı ekleyecekler ve ayrıca yaştan da 5 yılı aşmamak kaydıyla yine bu yıpranmayı düşebileceklerdir. 3600 günü dolduramayanlar ise sigortalılık süresinin hesabında ve emeklilik yaşında itibari yıpranmayı dikkate almayacaklardır ( Konuya ilişkin 506 sayılı Kanun Ek Madde 5, 6 ve 39 yazı ilişiğinde verilmiştir. Ağır ve tehlikeli işlerde itibari hizmet (basınlı) kapsamında çalışanların yıpranmaları, itibari hizmet (basınlı çalışma) kapsamında yatan SSK prim gün sayısının dörde bölünmesiyle bulunur ( 506-Ek Madde 5).
Hatırlanacağı üzere Emeklilik koşulları1999 yılında yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanunla değişmiş, 8.9.1999 tarihinden sonra işe girenler için 58-60 yaş koşulu getirilmiş, bundan önce çalışmaya başlayanların emeklilik koşulları için kademe hesabı getirilmişti. Bu koşullar daha sonra 23.5.2002’de yürürlüğe giren yeni kademe koşullarıyla değişti. İşte Kademeye giren sigortalıların, emeklilik koşullarını belirleyen kademe hesabında sigortalılık süresi esas alındığı için, bu sigortalıların öncelikle 23 Mayıs 2002 itibariyle varsa yıpranmayı (itibari hizmetin 3600 günü geçmesi koşuluyla) dahil edip sigortalılık sürelerini hesaplayarak girdikleri kademeyi belirlemeleri gerekiyor. 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 gün ve daha fazla basınlı (itibari hizmet kapsamında) çalışması olanlar, basınlı çalıştıkları süreyi dörde bölüp yıpranmalarını bulacak, ve bu yıpranmayı toplam sigortalılık sürelerine ekleyeceklerdir. Örneğin sigortalılık süresi 5400 gün, itibari hizmet kapsamındaki çalışması diğer bir deyişle basınlı çalışması 4320 gün ise yıpranması = 4320/ 4= 1080 gün yani 3 yıldır. Bu durumda toplam sigortalılık süresi = 5400 + 1080 = 6480 gün = 18 yıl). Ayrıca emeklilik tahsis talebinde bulunduklarında o güne kadar ki toplam yıpranmalarını kademede buldukları yaş haddinden düşeceklerdir ( Örneğin 18 yıl sigortalılık süresiyle 48 yaş kademesine girer. 23.05.2002’den sonra da 4 yıl daha basınlı çalıştığını ve 1 yıl yıpranma kazandığını düşünecek olursak. Bu durumda toplam yıpranması 3 yıl + 1 yıl = 4 yıl olur. Emeklilik yaşı ise 48-4 = 44 olur. Ancak emeklilik yaş haddinden düşülecek yıpranma hiçbir suretle 5 yılı aşamaz ( 506 Ek Madde 39) 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 günden az basınlı çalışması olanlar: İtibari hizmet kapsamındaki (basınlı) çalışması 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 günü geçemeyenler ise sigortalılık sürelerinin toplamına yıpranmasını ekleyemeyeceklerdir. Örneğin sigortalılık süresi toplam 5400 gün ve itibari hizmet kapsamındaki çalışması (basınlı çalışması) 3400 gün olanların sigortalılık süresi 5400 gün = 15 yıl olarak alınacak, bu süreye herhangi bir eklenti yapılmayacaktır. Bu durumda girdiği kademe erkek için 50 yaş 5375 gün prim ödeme gün sayısı ve 25 yıl asgari sigortalılık süresi; kadın için 43 yaş 5150 gün prim ödeme gün sayısı ve asgari 20 yıl sigortalılık süresidir. Erkek sigortalının, 23.05.2002’den sonra 7 yıl daha ve basınlı çalıştığını düşünelim. Bu 7 yıllık basınlı çalışma ile toplamda 12 yıl basınlı çalışmayı tamamladığını farzedelim. Bu durumda 23.05.2009’da 22 yıl normal sigortalılık süresi artı 3 yıl (12/4) yıpranma ile 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlar. Eğer bu tarihte 50 – 3 (kademe yaşı – yıpranma) = 47 yaşını tamamlamışsa ve 5375 gün de primi varsa emekli olur. Eğer bu sigortalımız emeklilik başvurusunda bulunduğunda basınlı çalışması hala 3600 günün altında ise emeklilik koşulları kademedeki koşullarının aynısı olarak kalır.
3) İTİBARİ HİZMET SÜRESİNE İLİŞKİN OLARAK 506 SAYILI YASADA YER ALAN MADDELERa) Ek Madde 5- İtibari Hizmet Süreleri (11/08/1977 2098/1 md. ile gelen ek 1 inci madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.) 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık süresi olarak eklenir.
Hizmetin Geçtiği Yera) 212 sayılı Kanunla değiştirilen 5953 sayılı “Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetleri Düzenleyen Kanun” kapsamına tabi olarak çalışan sigortalılar 5953 sayılı kanunu değiştiren 212 sayılı Kanunun birinci maddesi kapsamına giren işyerleri 90 gün
b) Basın Kartı Yönetmeliği’ne göre basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparken, kamu kurumlarına giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilen sigortalılar Basın Müşavirlikleri90 gün (Değişik:20/6/1987-3395/13 md.)
Basım ve gazetecilik işyerlerinde 1475 sayılı Kanun ve değişikliklerine göre çalışan sigortalılar
a) Solunum ve cilt yoluyla vucuda geçen gaz veya diğer zehirleyici maddelerle çalışan işyerleri
b) Fazla gürültülü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerle çalışarak iş yapılan işyerleri
c) Doğrudan doğruya yüksek harekete maruz bulunarak çalışılan işyerleri
d) Fazla ve devamlı adli gayret sarf edilerek iş yapılan işyerleri
e) Tabii ışığın hiç olmadığı ve munhasıran suni ışık altında çalışılan işyerleri
f) Günlük mesainin yarıdan fazlası saat 20.00’den sonra çalışılarak yapılan işyerleri
Ek:20/6/1987-3395/13 md.) Gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler,dalgıçlar Denizde 90 gün
IVEk:20/6/1987-3395/13 md.) fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanlar 1- Çelik, demir ve tunç döküm 2- Zehirli boğucu, yakıcı öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde. 3- Patlayıcı maddeler yapılmasında 4- Kaynak işlerinde çalışanlarda 90 gün
NOT: Kesirlerin hesaplanmasında tam yıl 360 gün olarak alınır. Fiilen çalışılmış güne eklenecek itibari hizmet günü sayısının bulunmasında (Çalışılan gün sayısı x 0,25) formülü uygulanır
b) Ek Madde 6 11/08/1977 2098/1 md. ile gelen ek 2 nci madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortalarına tabi çalışmalarının en az 3600 gününü ek madde 1′de belirtilen işlerde geçiren sigortalılar, ek madde 1′de (Yukarıdaki ek madde
5 ) yer alan itibari hizmet süresine ilişkin hükümlerden yararlanırlar
.c) Ek Madde 7 (11/8/1977 2098/1 md. ile gelen ek 3 üncü madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir; Değişik : 06/03/1981 2422/16 md.)Ağır, yıpratıcı ve zehirleyici işyerlerinden sayılan ve bu Kanuna tabi işyerlerinde çalışan sigortalılardan alınacak Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi % 22′dir. Bunun % 9′u sigortalı hissesi, % 13′ü işveren hissesidir
d) EK MADDE 39 (Ek:25/8/1999-4447/16 md.) Bu Kanunun Ek 5 ve Ek 6 ncı Maddeleri gereğince sigortalılık süresine ilave edilen gün sayıları, beş yıldan çok olmamak üzere bu Kanunun 60 ve Geçici 81 inci maddelerinde belirtilen yaş hadlerinden indirilir
Hatırlanacağı üzere Emeklilik koşulları1999 yılında yürürlüğe giren 4447 sayılı Kanunla değişmiş, 8.9.1999 tarihinden sonra işe girenler için 58-60 yaş koşulu getirilmiş, bundan önce çalışmaya başlayanların emeklilik koşulları için kademe hesabı getirilmişti. Bu koşullar daha sonra 23.5.2002’de yürürlüğe giren yeni kademe koşullarıyla değişti. İşte Kademeye giren sigortalıların, emeklilik koşullarını belirleyen kademe hesabında sigortalılık süresi esas alındığı için, bu sigortalıların öncelikle 23 Mayıs 2002 itibariyle varsa yıpranmayı (itibari hizmetin 3600 günü geçmesi koşuluyla) dahil edip sigortalılık sürelerini hesaplayarak girdikleri kademeyi belirlemeleri gerekiyor. 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 gün ve daha fazla basınlı (itibari hizmet kapsamında) çalışması olanlar, basınlı çalıştıkları süreyi dörde bölüp yıpranmalarını bulacak, ve bu yıpranmayı toplam sigortalılık sürelerine ekleyeceklerdir. Örneğin sigortalılık süresi 5400 gün, itibari hizmet kapsamındaki çalışması diğer bir deyişle basınlı çalışması 4320 gün ise yıpranması = 4320/ 4= 1080 gün yani 3 yıldır. Bu durumda toplam sigortalılık süresi = 5400 + 1080 = 6480 gün = 18 yıl). Ayrıca emeklilik tahsis talebinde bulunduklarında o güne kadar ki toplam yıpranmalarını kademede buldukları yaş haddinden düşeceklerdir ( Örneğin 18 yıl sigortalılık süresiyle 48 yaş kademesine girer. 23.05.2002’den sonra da 4 yıl daha basınlı çalıştığını ve 1 yıl yıpranma kazandığını düşünecek olursak. Bu durumda toplam yıpranması 3 yıl + 1 yıl = 4 yıl olur. Emeklilik yaşı ise 48-4 = 44 olur. Ancak emeklilik yaş haddinden düşülecek yıpranma hiçbir suretle 5 yılı aşamaz ( 506 Ek Madde 39) 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 günden az basınlı çalışması olanlar: İtibari hizmet kapsamındaki (basınlı) çalışması 23 Mayıs 2002 itibariyle 3600 günü geçemeyenler ise sigortalılık sürelerinin toplamına yıpranmasını ekleyemeyeceklerdir. Örneğin sigortalılık süresi toplam 5400 gün ve itibari hizmet kapsamındaki çalışması (basınlı çalışması) 3400 gün olanların sigortalılık süresi 5400 gün = 15 yıl olarak alınacak, bu süreye herhangi bir eklenti yapılmayacaktır. Bu durumda girdiği kademe erkek için 50 yaş 5375 gün prim ödeme gün sayısı ve 25 yıl asgari sigortalılık süresi; kadın için 43 yaş 5150 gün prim ödeme gün sayısı ve asgari 20 yıl sigortalılık süresidir. Erkek sigortalının, 23.05.2002’den sonra 7 yıl daha ve basınlı çalıştığını düşünelim. Bu 7 yıllık basınlı çalışma ile toplamda 12 yıl basınlı çalışmayı tamamladığını farzedelim. Bu durumda 23.05.2009’da 22 yıl normal sigortalılık süresi artı 3 yıl (12/4) yıpranma ile 25 yıllık sigortalılık süresini tamamlar. Eğer bu tarihte 50 – 3 (kademe yaşı – yıpranma) = 47 yaşını tamamlamışsa ve 5375 gün de primi varsa emekli olur. Eğer bu sigortalımız emeklilik başvurusunda bulunduğunda basınlı çalışması hala 3600 günün altında ise emeklilik koşulları kademedeki koşullarının aynısı olarak kalır.
3) İTİBARİ HİZMET SÜRESİNE İLİŞKİN OLARAK 506 SAYILI YASADA YER ALAN MADDELERa) Ek Madde 5- İtibari Hizmet Süreleri (11/08/1977 2098/1 md. ile gelen ek 1 inci madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.) 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların aşağıda sayılan görevlerde geçen sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık süresi olarak eklenir.
Hizmetin Geçtiği Yera) 212 sayılı Kanunla değiştirilen 5953 sayılı “Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetleri Düzenleyen Kanun” kapsamına tabi olarak çalışan sigortalılar 5953 sayılı kanunu değiştiren 212 sayılı Kanunun birinci maddesi kapsamına giren işyerleri 90 gün
b) Basın Kartı Yönetmeliği’ne göre basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparken, kamu kurumlarına giren ve bu kurumlarda meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilen sigortalılar Basın Müşavirlikleri90 gün (Değişik:20/6/1987-3395/13 md.)
Basım ve gazetecilik işyerlerinde 1475 sayılı Kanun ve değişikliklerine göre çalışan sigortalılar
a) Solunum ve cilt yoluyla vucuda geçen gaz veya diğer zehirleyici maddelerle çalışan işyerleri
b) Fazla gürültülü ve ihtizaz yapıcı makine ve aletlerle çalışarak iş yapılan işyerleri
c) Doğrudan doğruya yüksek harekete maruz bulunarak çalışılan işyerleri
d) Fazla ve devamlı adli gayret sarf edilerek iş yapılan işyerleri
e) Tabii ışığın hiç olmadığı ve munhasıran suni ışık altında çalışılan işyerleri
f) Günlük mesainin yarıdan fazlası saat 20.00’den sonra çalışılarak yapılan işyerleri
Ek:20/6/1987-3395/13 md.) Gemi adamları, gemi ateşçileri, kömürcüler,dalgıçlar Denizde 90 gün
IVEk:20/6/1987-3395/13 md.) fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanlar 1- Çelik, demir ve tunç döküm 2- Zehirli boğucu, yakıcı öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren işlerde. 3- Patlayıcı maddeler yapılmasında 4- Kaynak işlerinde çalışanlarda 90 gün
NOT: Kesirlerin hesaplanmasında tam yıl 360 gün olarak alınır. Fiilen çalışılmış güne eklenecek itibari hizmet günü sayısının bulunmasında (Çalışılan gün sayısı x 0,25) formülü uygulanır
b) Ek Madde 6 11/08/1977 2098/1 md. ile gelen ek 2 nci madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir.) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortalarına tabi çalışmalarının en az 3600 gününü ek madde 1′de belirtilen işlerde geçiren sigortalılar, ek madde 1′de (Yukarıdaki ek madde
5 ) yer alan itibari hizmet süresine ilişkin hükümlerden yararlanırlar
.c) Ek Madde 7 (11/8/1977 2098/1 md. ile gelen ek 3 üncü madde hükmü olup madde numarası teselsül ettirilmiştir; Değişik : 06/03/1981 2422/16 md.)Ağır, yıpratıcı ve zehirleyici işyerlerinden sayılan ve bu Kanuna tabi işyerlerinde çalışan sigortalılardan alınacak Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi % 22′dir. Bunun % 9′u sigortalı hissesi, % 13′ü işveren hissesidir
d) EK MADDE 39 (Ek:25/8/1999-4447/16 md.) Bu Kanunun Ek 5 ve Ek 6 ncı Maddeleri gereğince sigortalılık süresine ilave edilen gün sayıları, beş yıldan çok olmamak üzere bu Kanunun 60 ve Geçici 81 inci maddelerinde belirtilen yaş hadlerinden indirilir
KAYNAK: www.sgkbilgi.com
Kayıtlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder